Những điều cần biết về phương pháp Montessori cho trẻ em

Phương pháp Montessori không chỉ là một hình thức giáo dục sớm độc đáo, mà còn là một triết lý giáo dục tôn trọng sự phát triển tự nhiên của trẻ. Phương pháp này tạo môi trường học tập kích thích sự tò mò, ham học hỏi và khơi dậy tiềm năng ẩn giấu trong mỗi đứa trẻ.

Montessori đề cao tính tự do và chủ động trong học tập, giúp trẻ phát triển khả năng tư duy độc lập, sáng tạo và rèn luyện kỹ năng sống. Với chương trình phù hợp và áp dụng thành công tại nhiều trường học trên thế giới, Montessori khẳng định giá trị và hiệu quả trong giáo dục trẻ em.

I. Phương pháp Montessori là gì?

Phương pháp giáo dục Montessori là một phương pháp sư phạm giáo dục trẻ em dựa trên nghiên cứu và kinh nghiệm của bác sĩ và nhà giáo dục Ý Maria Montessori (1870–1952). Đây là phương pháp với tiến trình giáo dục đặc biệt dựa vào việc học qua cảm giác. (Theo nguồn: Wikipedia tiếng Việt).

Thay vì phương pháp giảng dạy truyền thống với giáo viên đứng lớp và học sinh thụ động tiếp thu kiến thức, lớp học Montessori sử dụng giáo cụ trực quan để khuyến khích học sinh tự do khám phá và trải nghiệm. Giáo viên đóng vai trò hỗ trợ, hướng dẫn, di chuyển từ nhóm này sang nhóm khác để đảm bảo sự tương tác và hỗ trợ phù hợp cho từng học sinh.

Lớp học Montessori đặc biệt bởi sự đa dạng độ tuổi, tạo môi trường học tập hòa đồng và hỗ trợ lẫn nhau. Triết lý giáo dục Montessori đề cao tính độc lập của trẻ, khuyến khích trẻ tự do lựa chọn chủ đề học tập, phù hợp với quan điểm của Tiến sĩ Montessori rằng trẻ em học tốt hơn khi được chủ động trong quá trình tiếp thu kiến thức.

So với phương pháp truyền thống, lớp học Montessori mang đến môi trường học tập mở, tôn trọng cá tính và sự phát triển tự nhiên của trẻ. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có những ưu và nhược điểm riêng, dẫn đến sự lựa chọn đa dạng từ giáo viên và phụ huynh.

II. Đặc trưng của phương pháp Montessori

Nắm vững những đặc điểm cốt lõi là bước đầu tiên để áp dụng phương pháp Montessori hiệu quả trong giáo dục mầm non cho con bạn. Dưới đây là 7 điểm nổi bật của phương pháp này:

1. Lớp học bao gồm bé ở nhiều độ tuổi khác nhau

Tiến sĩ Maria Montessori, nhà giáo dục nổi tiếng, đã khám phá ra rằng trẻ em học hỏi hiệu quả hơn không chỉ từ trải nghiệm bản thân mà còn từ những đứa trẻ khác. Chính vì vậy, bà đã tiên phong xây dựng mô hình lớp học Montessori với sự đa dạng về độ tuổi.

Lớp học Montessori là nơi các bạn nhỏ được học hỏi thông qua quan sát và tương tác. Các em quan sát bạn lớn làm mẫu, tham gia hoạt động cùng bạn bè, tương tác với giáo viên, từ đó học hỏi cách thực hiện các hoạt động khác nhau. Quá trình này giúp các em phát triển khả năng tự lập, tự tin và tư duy sáng tạo.

Đối với các bạn lớn hơn, việc hỗ trợ và hướng dẫn các em bé là cơ hội để thực hành kỹ năng lãnh đạo, rèn luyện tính kiên nhẫn và lòng yêu thương. Đồng thời, việc giúp đỡ các em nhỏ cũng giúp các bạn lớn củng cố kiến thức và hiểu biết của bản thân.

Lớp học Montessori với sự đa dạng độ tuổi tạo ra môi trường học tập hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau, giúp trẻ em phát triển toàn diện về cả trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng xã hội.

2. Phương pháp Montessori đề cao trách nhiệm và kỷ luật tự giác

Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh rèn luyện ý thức tự giác, biết làm việc trong khuôn khổ, tự chịu trách nhiệm với việc mình làm và giúp đỡ bạn bè.

Việc học tập trong môi trường tập thể giúp trẻ rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác và biết điều chỉnh hành vi phù hợp.

Tóm lại, học tập trong lớp học đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của trẻ.

3. Chương trình giảng dạy theo tốc độ tiếp thu của trẻ

Phương pháp Montessori đề cao sự độc lập và tốc độ phát triển riêng của mỗi trẻ. Không có giáo án chung cho tất cả, thay vào đó, trẻ được tự do khám phá theo sở thích và khả năng của mình.

Điều này khác biệt hoàn toàn so với phương pháp truyền thống, nơi học sinh phải cố gắng bắt kịp chương trình chung. Nhờ sự tự do này, trẻ có thể phát triển tối đa tiềm năng của bản thân mà không bị gò bó bởi khuôn khổ.

4. Phương pháp Montessori chú trọng vào các hoạt động

Cả hai phương pháp giáo dục Montessori và STEAM đều đề cao việc thiết kế các hoạt động học tập một cách cẩn thận và tỉ mỉ.

Trong lớp học Montessori, trẻ được trao quyền tự do lựa chọn hoạt động phù hợp với sở thích và năng lực của bản thân. Sau khi lựa chọn, trẻ sẽ có thời gian để tập trung hoàn thành hoạt động và trình bày kết quả khi hoàn thành.

5. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn

Khác với phương pháp truyền thống, nơi giáo viên đóng vai trò trung tâm như người chỉ đạo, phương pháp Montessori chú trọng vào sự tự chủ và khám phá của học sinh.

Giáo viên Montessori không đứng lớp giảng bài mà đóng vai trò như người hướng dẫn, hỗ trợ và thiết kế các hoạt động học tập phù hợp. Họ quan sát, lắng nghe và khuyến khích học sinh tự do khám phá, phát triển theo tốc độ riêng của mình.

6. Bố mẹ là người hỗ trợ và tham gia vào quá trình học của con

Trong phương pháp giáo dục Montessori, vai trò của bố mẹ là vô cùng quan trọng và góp phần không nhỏ vào sự thành công của trẻ.

Bố mẹ đóng vai trò như những người đồng hành, cùng tham gia vào quá trình học tập của con, quan sát và tương tác để hỗ trợ con phát triển toàn diện.

7. Phương pháp Montessori dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau

Môi trường Montessori đề cao sự tôn trọng lẫn nhau. Trẻ được giáo dục để tôn trọng thầy cô, bạn bè và mọi người xung quanh. Bé hiểu rằng mình là một phần của cộng đồng, nơi mọi người hỗ trợ và cùng nhau khám phá, học tập. Nhờ vậy, trẻ được tôn trọng và cũng học được cách tôn trọng người khác.

III. Lĩnh vực cốt lõi của phương pháp Montessori cho trẻ em 0 – 6 tuổi

Trong môi trường Montessori, trẻ được tiếp cận với 5 lĩnh vực học tập chính, tạo điều kiện phát triển toàn diện thông qua trải nghiệm thực tế. Các lĩnh vực bao gồm:

1. Thực hành cuộc sống

Trong môi trường Montessori, trẻ được tiếp cận với 5 lĩnh vực học tập chính, tất cả đều hướng đến mục tiêu phát triển toàn diện thông qua trải nghiệm thực tế.

Nổi bật trong đó là lĩnh vực thực tiễn cuộc sống, nơi trẻ được học cách tự phục vụ và chăm sóc bản thân như rửa tay, sắp xếp đồ đạc, tự lấy đồ ăn, cất khay ăn… Bên cạnh đó, các hoạt động chăm sóc môi trường như tưới cây, trồng rau, chăm hoa… giúp trẻ hình thành ý thức bảo vệ thiên nhiên và rèn luyện sự kiên nhẫn, tỉ mỉ.

Đặc biệt, Montessori chú trọng giáo dục các bài học về thái độ lịch sự, nhã nhặn. Trẻ được hướng dẫn cách giữ trật tự, chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi và tương tác vui vẻ với thầy cô/bạn bè. Những hành động tưởng chừng đơn giản này lại góp phần xây dựng cho bé các thói quen tốt, tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập và hòa nhập xã hội sau này.

2. Phát triển giác quan

Phương pháp Montessori nổi tiếng với các bài học phát triển giác quan độc đáo dành cho học sinh. Tiến sĩ Maria Montessori đã thiết kế những giáo cụ đặc biệt giúp bé phát triển khả năng phân biệt thị giác, kỹ năng vận động tinh, phối hợp tay mắt và nhiều kỹ năng khác.

Thông qua các bài tập giác quan, bé rèn luyện đồng đều cả 5 giác quan:

• Thính giác: Bé cảm nhận được độ to nhỏ của âm thanh, giai điệu âm nhạc, phân biệt các loại âm thanh khác nhau.
• Thị giác: Học sinh phân biệt màu sắc, hình dạng, kích thước, phát triển khả năng quan sát và ghi nhớ.
• Vị giác: Trẻ được nếm thử các vị cơ bản như ngọt, đắng, nhạt, giúp bé khám phá thế giới ẩm thực đa dạng.
• Xúc giác: Học sinh trực tiếp cầm nắm, cảm nhận độ mịn, thô ráp, mềm mại, cứng cáp của các vật liệu khác nhau.
• Khứu giác: Bé được hướng dẫn phân biệt mùi hương của cây cỏ, hoa lá, thức ăn, kích thích sự nhạy bén của khứu giác.

3. Phương pháp Montessori phát triển ngôn ngữ

Phương pháp Montessori chú trọng phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho trẻ thông qua các bài tập tập trung vào việc tăng cường khả năng nghe và hiểu từ vựng. Các giáo viên Montessori tin rằng trẻ em có khả năng tiếp thu ngôn ngữ một cách tự nhiên từ khi mới sinh.

Lớp học Montessori áp dụng phương pháp học tập độc đáo: học viết trước khi học đọc và chú trọng vào việc rèn luyện ngữ âm. Học sinh được tiếp xúc với ngôn ngữ qua nhiều hình thức đa dạng như đọc thơ, ca hát, kể chuyện,… nhằm kích thích hứng thú và khả năng ngôn ngữ của trẻ một cách tự nhiên và hiệu quả.

4. Phát triển toán học

Phương pháp Montessori chú trọng vào việc dạy trẻ học toán một cách tuần tự và tự nhiên. Bé sẽ bắt đầu làm quen với các con số từ 1 đến 10, sau đó dần dần chuyển sang các khái niệm trừu tượng hơn như phép tính và phân số.

Quá trình học tập này không bị gò bó bởi một tốc độ cố định, cho phép mỗi học sinh phát triển theo khả năng của bản thân. Các giáo cụ Montessori như que số, bảng số, hạt… được sử dụng để giúp bé tiếp thu kiến thức một cách trực quan và sinh động.

5. Phương pháp Montessori phát triển lĩnh vực văn hóa

Lớp học Montessori là một thế giới đầy màu sắc với các hoạt động đa dạng giúp trẻ khám phá văn hóa một cách tự nhiên. Trẻ được tiếp cận với nhiều lĩnh vực như địa lý, lịch sử, khoa học, động vật học, thực vật học, nghệ thuật và âm nhạc thông qua các tài liệu và hoạt động học tập phong phú.

Với địa lý, trẻ có thể khám phá thế giới bằng cách sử dụng địa cầu, bản đồ cát và bản đồ giấy. Lịch sử được giới thiệu thông qua các khái niệm thời gian, lịch, đồng hồ và những câu chuyện về quá khứ. Khoa học được trẻ khám phá qua việc quan sát các mùa, nghiên cứu thời tiết và trải nghiệm thế giới tự nhiên.

Nghệ thuật và âm nhạc được khơi gợi thông qua các giáo cụ và hoạt động sáng tạo, giúp trẻ phát triển khả năng cảm thụ và thể hiện bản thân.

Lớp học Montessori khuyến khích trẻ tự do khám phá và học hỏi theo tốc độ riêng của mình. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn và hỗ trợ, giúp trẻ phát triển toàn diện về trí tuệ, cảm xúc và thể chất.

IV. Lợi ích của phương pháp Montessori

Phương pháp giáo dục Montessori được các nhà giáo dục đánh giá cao bởi những lợi ích to lớn trong việc nuôi dạy trẻ. Cụ thể, phương pháp này mang lại những lợi ích nổi bật sau đây:

1. Kích thích niềm đam mê học tập

Khi trẻ được trao quyền tự do khám phá và học hỏi theo tốc độ riêng của mình, niềm đam mê học tập sẽ tự nhiên nảy nở trong tâm hồn các bé. Phương pháp Montessori tạo nên môi trường lý tưởng để nuôi dưỡng sự tò mò và tình yêu học tập suốt đời cho trẻ, giúp các bé phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và tinh thần.

2. Phương pháp Montessori xây dựng các kỹ năng xã hội cho trẻ

Phương pháp Montessori ngày càng được ưa chuộng tại các trường mầm non Việt Nam bởi hiệu quả trong việc bồi dưỡng kỹ năng xã hội cho trẻ.

Học sinh theo chương trình Montessori thường có khả năng tương tác tốt hơn với bạn bè. Thông qua các hoạt động chung, các con học cách kết nối, tôn trọng sự khác biệt và cùng nhau giải quyết vấn đề.

Học tập theo nhóm Montessori cũng mang đến cơ hội quý giá để trẻ học hỏi lẫn nhau. Qua đó, các con rèn luyện kỹ năng hòa nhập, chấp nhận, đồng thời phát triển kỹ năng sống thiết yếu như giải quyết xung đột và hợp tác hiệu quả.

Có thể nói, phương pháp Montessori góp phần tạo dựng môi trường học tập tích cực, giúp trẻ phát triển toàn diện về mặt nhận thức, xã hội và cảm xúc.

3. Học tập theo tốc độ riêng

Lựa chọn phương pháp giáo dục Montessori cho con, bố mẹ sẽ không còn lo lắng về việc bé không theo kịp các bạn đồng trang lứa. Montessori đề cao sự tôn trọng nhịp phát triển riêng biệt của từng trẻ. Môi trường Montessori được thiết kế để khuyến khích con tự do khám phá, học hỏi và phát triển theo tốc độ phù hợp nhất với bản thân.

4. Phát triển thành cá thể độc lập

Phương pháp Montessori đề cao tính chủ động của học sinh trong quá trình học tập. Giáo viên đóng vai trò hỗ trợ, hướng dẫn trẻ khám phá và phát triển tiềm năng bản thân. Nhờ vậy, học sinh Montessori được rèn luyện tính độc lập, tự tin vào khả năng của chính mình.

Nhiều nhà giáo dục nhận định rằng trẻ em trải qua môi trường Montessori có khả năng tự quản lý và suy nghĩ độc lập hơn so với các phương pháp giáo dục truyền thống. Khi trưởng thành, các em có tiềm năng trở thành nhà quản lý, người lãnh đạo xuất sắc bởi khả năng tự chủ và tư duy sáng tạo được bồi dưỡng từ nhỏ.

V. Nhược điểm của phương pháp Montessori

Tuy mang nhiều ưu điểm nổi bật, phương pháp Montessori vẫn tồn tại một số hạn chế nhất định trong giáo dục mầm non. Bài viết này BMyC sẽ làm sáng tỏ 4 điểm yếu của phương pháp này để giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn.

1. Có chi phí cao

Để thực hiện phương pháp Montessori đúng chuẩn, các trường cần đầu tư nhiều vào tài liệu và giáo cụ học tập chuyên biệt.

Việc đào tạo giáo viên cũng cần được thực hiện bài bản và lâu dài để họ có thể sử dụng các học liệu hiệu quả.

Do đó, chi phí cho chương trình Montessori thường cao hơn so với các chương trình giáo dục mầm non truyền thống. Điều này dẫn đến việc học phí cao, khiến không phải gia đình nào cũng có đủ điều kiện cho con theo học Montessori trong suốt những năm mẫu giáo.

2. Không phù hợp với tất cả mọi đứa trẻ

Lý do nhiều phụ huynh lựa chọn phương pháp truyền thống hoặc các phương pháp học tập khác cho con là bởi Montessori không phù hợp với tất cả trẻ em.

Đối với những bé nhút nhát, gặp khó khăn trong việc hòa nhập, việc theo học chương trình Montessori có thể gặp nhiều trở ngại. Các bé có thể không bắt kịp tốc độ chung, dẫn đến nguy cơ bị bỏ lại phía sau. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và có thể khiến bé nảy sinh tâm lý tự ti.

3. Không phải giáo viên nào cũng thực hiện đúng chuẩn

Một số giáo viên Montessori chưa thực sự nắm bắt được tinh thần của phương pháp này, dẫn đến việc áp dụng sai lệch. Thay vì đóng vai trò người hỗ trợ, hướng dẫn và định hướng cho học sinh, họ lại để trẻ tự do làm bất cứ điều gì. Hơn nữa, việc thiếu hụt giáo viên được đào tạo bài bản cũng là một vấn đề.

Những sai lầm này dẫn đến những lỗ hổng trong giáo dục, khiến cho một số trường mầm non không thực sự hiệu quả trong việc áp dụng phương pháp Montessori. Việc áp dụng sai lệch phương pháp Montessori có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, không đạt được mục tiêu giáo dục như mong muốn.

4. Độc lập mọi lúc không phải là điều tốt

Tuy phương pháp Montessori đề cao sự độc lập và tự chủ, nhưng nó cũng có thể dẫn đến một số hạn chế. Nếu áp dụng quá mức, trẻ có thể hình thành tính cách cứng nhắc, đề cao bản thân, dẫn đến khó khăn trong việc hòa nhập và kết nối với mọi người. Khi bước vào môi trường làm việc, trẻ có thể gặp khó khăn trong hợp tác và giao tiếp, đồng thời có xu hướng tự cao, đánh giá thấp người khác.

Do đó, việc áp dụng phương pháp Montessori cần cân nhắc và điều chỉnh phù hợp. Bố mẹ nên tạo điều kiện cho trẻ phát triển tính tự lập nhưng cũng cần chú trọng đến việc rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác và tôn trọng người khác.

Sau khi đã khám phá những điểm cốt lõi của phương pháp Montessori, việc tiếp theo là đồng hành cùng bé trong hành trình học tập đầy thú vị này. Hãy dành thời gian tìm hiểu sâu hơn về phương pháp, tham gia các hội thảo hay khóa học dành cho bố mẹ để hiểu rõ hơn về triết lý và cách thức áp dụng Montessori. Từ đó, bạn có thể tạo môi trường Montessori tại nhà, hỗ trợ bé học tập và phát triển một cách tối ưu.

Hãy nhớ rằng, Montessori không chỉ là phương pháp giáo dục mà còn là một lối sống. Bố mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc đồng hành cùng bé, tạo điều kiện cho bé phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và cảm xúc.

Xem Thêm:

• Phương pháp học tiếng Anh cho trẻ mới bắt đầu hiệu quả nhất
• 5 Phương pháp giúp cải thiện trình độ tiếng Anh cho trẻ em tại nhà hiệu quả nhất
• Phương pháp nghe tiếng Anh cho bé dễ áp dụng, hiệu quả ngay tức thì